Phân bón

Câu chuyện ‘giảm phân bón‘ trong trồng trọt hiện nay đang rất được quan tâm. Vì khi sử dụng quá nhiều phân bón sẽ dẫn đến ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng đến cả cây trồng.

Chất thải phân bón và áp lực lên đất

Áp lực thâm canh trong sản xuất nông nghiệp ngày càng gia tăng. Trong 20 năm qua (2000 – 2020) tổng lượng phân hoá học sử dụng ở nước ta về lý thuyết dao động từ 215 – 415 kg chất khoáng tiêu chuẩn / ha (DDK / ha), bình quân khoảng 350 kg DDK / ha. /năm.

Nhìn chung, lượng phân hóa học sử dụng của Việt Nam tương đương với các nước có nền thâm canh tiên tiến trong khu vực (Hàn Quốc 467 kg / ha, Nhật Bản 403 kg / ha, Trung Quốc 390 kg / ha). Tuy nhiên, ở nước ta, đặc biệt là những vùng đông dân cư như đồng bằng sông Hồng, cường độ canh tác ngày càng đáng báo động vì nó tạo áp lực phân bón nhiều hơn cho đất nông nghiệp.

Mật độ canh tác ở nhiều nơi lên đến trên 1.000 đơn vị DDK / ha / năm, thậm chí cao hơn ở những vùng chuyên canh rau màu, cà phê, hồ tiêu, vùng trồng hoa ven đô.

Áp lực phân bón lên đất nông nghiệp đã tăng 30 – 50% so với giai đoạn 1980 – 2000. Thực tế này đặt ra cảnh báo về sự gia tăng phú dưỡng phốt pho và nitơ, đặc biệt là trong các hệ thống thâm canh lúa, cà phê và các cây trồng kinh tế khác. Mặt khác, cần nhấn mạnh rằng xu hướng sử dụng phân bón hóa học ở các nước công nghiệp phát triển, mặc dù trước đây là cao, nhưng đã giảm đáng kể trong những năm gần đây.

Theo thống kê, tổng lượng phân bón sử dụng trong những năm gần đây khoảng 10 triệu tấn / năm (năm 2020 là 10,23 triệu tấn), tuy nhiên hiệu quả vẫn thấp, chỉ đạt dưới 50%. Các nghiên cứu cho thấy hàng năm có 40-60% lượng phân bón bị thất thoát trong các hệ thống canh tác, điều này không chỉ gây lãng phí (hơn 2 tỷ USD về tài chính) mà còn gây ô nhiễm môi trường và tăng phát thải khí nhà kính (GHG).

Nông nghiệp hữu cơ vẫn chưa thể giải quyết vấn đề an ninh lương thực

Nhìn thấy mặt trái của phân bón hóa học và hóa chất bảo vệ thực vật, có một xu hướng đang ngày càng được khuyến khích: nông nghiệp hữu cơ – bác bỏ hoàn toàn các thành tựu của hóa chất nông nghiệp.

Mặc dù xu hướng nông nghiệp hữu cơ đang ngày càng gia tăng, nhưng số liệu và thực tế đã chứng minh rằng chỉ “dựa vào thiên nhiên và nguồn nước từ bầu trời” là không đủ để đảm bảo cuộc sống đủ đầy cho nhân loại.

Hạn hán, lũ lụt và xâm nhập mặn đã gây ra nạn đói ở nhiều vùng. Xóa đói giảm nghèo trở thành mục tiêu số một của thiên niên kỷ về phát triển bền vững. Các thí nghiệm trồng cây không sử dụng phân bón vẫn cho năng suất nhưng chỉ tương đương 20 – 30% tổng năng suất hiện nay.

FAO và WHO dự báo đến cuối năm nay sẽ có tới một tỷ người rơi vào cảnh nghèo đói. An ninh và an toàn thực phẩm, điều tối quan trọng đối với nhân loại, vẫn là chủ đề thảo luận hàng đầu ngay cả trong và sau đại dịch Covid-19.

Giảm phân bón hóa học và phát triển nông nghiệp tuần hoàn sinh thái: xu hướng tất yếu

Như đã đề cập ở trên, chỉ 50% lượng phân hóa học được sử dụng được coi là hiệu quả, trong khi 50% còn lại bị thất thoát trong hệ thống và thải ra môi trường, dẫn đến câu hỏi liệu có nên chỉ 50% lượng phân hóa học so với số lượng được sử dụng ngày nay.

Đó không phải là cách vấn đề tối ưu hóa hoạt động.

Về phản ứng sinh học, năng suất tốt nhất là phản ứng quang hợp tự nhiên, nhưng tối đa vẫn chỉ đạt 68% so với lý thuyết. Chưa có quốc gia nào đặt tỷ lệ giảm phân bón hóa học là 50% trên quy mô toàn quốc. Trung Quốc đưa ra mức giảm 10% đối với phân khoáng trong vòng 10 năm (1% / năm). Tỷ lệ giảm trên thực tế phụ thuộc vào lịch sử canh tác, mùa vụ, loại đất, thời tiết và mức năng suất mong muốn của mỗi quốc gia.

Các nước phát triển hiện đã thực hành nông nghiệp chính xác. Chúng ta có các công thức khá phổ biến như “1 phải, 5 giảm” (1P5G) hoặc “3 giảm 3 tăng” (3G3T). Với cơ sở dữ liệu lớn và thông tin khí tượng tức thời, kỹ thuật nông nghiệp đang hướng tới nông nghiệp chính xác: đúng hơn, đủ và chính xác hơn sự thụ tinh.