Ngành công nghiệp sản xuất phân bón đang không ngừng tiến bộ, với các nhà sản xuất đang chuyển hướng để tạo ra các sản phẩm phức hợp với nhiều thành phần. Đặc biệt, phân bón sinh học ngày càng được bổ sung thêm chất điều hòa sinh trưởng, một thành phần đang được người dùng ưa chuộng vì những lợi ích độc đáo mà không phải tất cả các loại phân bón đều có. Vậy chất điều hòa sinh trưởng là gì và chúng được sử dụng như thế nào?
Chất điều hòa sinh trưởng là gì?
Chất điều hòa sinh trưởng, còn được biết đến như là hoóc môn sinh trưởng, là những chất hóa học có khả năng điều chỉnh quá trình sinh trưởng và phát triển của cây trồng. Chúng giúp duy trì sự cân đối giữa các bộ phận và cơ quan của cây trồng.
Trong suốt quá trình sống, cây trải qua nhiều giai đoạn khác nhau như nẩy mầm, lớn lên, ra hoa, kết trái, và mỗi giai đoạn này đều được điều chỉnh bởi một nhóm chất điều hòa sinh trưởng nhất định. Ví dụ, trong giai đoạn cây lớn lên, có nhóm chất kích thích sinh trưởng, và khi cây phát triển đến một mức độ nhất định và chuyển sang giai đoạn ra hoa, kết trái, thì cần có nhóm chất có thể ức chế sinh trưởng.
Chất điều hòa sinh trưởng giúp cây có thể tiến hành các giai đoạn này một cách cân đối và hài hòa nhất, tuân theo đặc tính và quy luật tự nhiên của cây trồng, và chỉ cần một liều lượng rất thấp.
5 chất điều hòa sinh trưởng thường gặp
Auxin
Auxin thuộc nhóm hoóc môn kích thích sinh trưởng, có vai trò quan trọng trong quá trình phát triển của cây. Nó ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh như hoạt động tế bào, sự hình thành rễ, hướng phát triển của thực vật và quá trình tạo quả. Tuy nhiên, sự cân nhắc về liều lượng Auxin là cực kỳ quan trọng để tránh hiện tượng ức chế ngược lại.
Gibberellin
Gibberellin là hoóc môn kích thích sinh trưởng, có tác dụng điều chỉnh sự phát triển của cây, bao gồm cả việc làm thân dài ra, nảy mầm, ra hoa và tạo quả.
Cytokinin
Cytokinin là hoóc môn kích thích sinh trưởng thứ 3 được phát hiện sau Auxin và Gibberellin. Nó tham gia vào việc phân chia tế bào và ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa của tế bào.
Acid Abscisic (ABA)
Acid Abscisic là một nhóm chất tự nhiên và nhân tạo, được xem là hoóc môn ức chế sinh trưởng. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc phản ứng của cây với điều kiện bất lợi như hạn hán, rét, nóng, mặn hay sâu bệnh.
Êtilen
Êtilen là hoóc môn ức chế sinh trưởng, điều chỉnh quá trình chín, rụng lá, ra hoa và phân hóa giới tính của hoa.
Các chất này không chỉ được tìm thấy tự nhiên mà còn có thể được điều chế nhân tạo để ứng dụng trong sản xuất thực vật.
Chất điều hòa sinh trưởng thực vật được trong nông nghiệp như thế nào?
Trong lĩnh vực nông nghiệp, các chất điều hòa sinh trưởng thực vật được sử dụng để:
- Kích thích hạt nảy mầm nhanh và đều, thường áp dụng các chất Auxin và GA.
- Kích thích ra rễ cho cành chiết, cành giâm, với Auxin là chất có hiệu quả cao.
- Kích thích sinh trưởng cây, tăng chiều cao, sinh khối và năng suất cây trồng. Đối với cây như mía, cây lấy sợi, GA thường được ưa chuộng.
- Kích thích ra hoa và kết quả. Đối với cây ăn quả muốn ra hoa sớm và tập trung, sử dụng các chất điều hòa sinh trưởng như Auxin, GA hoặc Etylen, Paclobutrazol.
- Hạn chế rụng nụ, hoa, quả bằng cách bổ sung thêm Auxin và GA.
- Điều chỉnh quá trình chín ở quả để thu hoạch hiệu quả hơn. Việc điều chỉnh quả chín nhanh hoặc chậm và đồng loạt là rất quan trọng. Đối với việc làm chín quả nhanh, Etylen thường được sử dụng trên các loại quả như xoài, chuối, cà chua, còn để làm chậm quá trình chín, GA là lựa chọn phổ biến.
- Điều chỉnh giới tính của hoa bằng cách sử dụng Auxin, Gibberellin, Etylen và Cytokinin.
- Kích thích tiết nhựa của các cây có mủ bằng Etylen.
- Tăng sự đậu quả không hạt bằng cách sử dụng GA vào giai đoạn ra hoa.
- Nuôi cấy mô tế bào bằng cách sử dụng Auxin và Cytokinin.
- Điều chỉnh quá trình ra hoa của cây trồng.
Ngoài ra, các chất điều hòa sinh trưởng còn được sử dụng để kích thích hoặc kìm hãm nảy mầm của củ giống, làm rụng lá để thu hoạch, làm cây thấp để tăng mật độ trồng, tạo dáng cho cây cảnh, hoặc thậm chí để diệt cỏ dại.
Nguyên Tắc Sử Dụng Chất Điều Hòa Sinh Trưởng Trong Nông Nghiệp
Nồng Độ Sử Dụng
Một trong những yếu tố quan trọng nhất đối với hiệu quả của chất điều hòa sinh trưởng là nồng độ sử dụng.
Kích Thích Sinh Trưởng: Sử dụng nồng độ thấp của chất điều hòa để kích thích quá trình sinh trưởng của cây.
Ức Chế Sinh Trưởng hoặc Diệt Cỏ: Đối với mục đích ức chế sinh trưởng hoặc diệt cỏ, nồng độ sử dụng cần cao hơn.
Phụ Thuộc vào Loại Cây và Giai Đoạn Sinh Trưởng: Sự phản ứng với chất điều hòa có thể thay đổi tùy thuộc vào loại cây và giai đoạn sinh trưởng. Cây non thường phản ứng mạnh hơn so với cây già, và rễ cũng có sự nhạy cảm đặc biệt với Auxin.
Nguyên Tắc Phối Hợp
Sử dụng chất điều hòa sinh trưởng cần phải điều chỉnh với các điều kiện sinh thái và yếu tố dinh dưỡng của cây.
Không Thể Thay Thế Phân Bón: Vì chất điều hòa sinh trưởng không tham gia trực tiếp vào quá trình trao đổi chất, việc sử dụng chúng không thể thay thế cho phân bón.
Phối Hợp Với Bón Phân: Sự kết hợp giữa chất điều hòa sinh trưởng và bón phân hợp lý sẽ tăng cường hiệu quả lẫn nhau và giúp cây trồng hấp thụ dưỡng chất tốt hơn.
Nguyên Tắc Đối Kháng Sinh Lý
Khi sử dụng chất điều hòa sinh trưởng, cần xem xét sự đối kháng sinh lý giữa các chất điều hòa nội sinh và ngoại sinh.
Ví Dụ về Đối Kháng: Sử dụng Auxin và Etylen để ngăn chặn sự rụng lá, nụ, hoa, quả. Đối kháng giữa Auxin và Cytokinin trong sự phân hóa rễ và chồi.
Nguyên Tắc Chọn Lọc
Hiệu Quả và Lựa Chọn: Chất điều hòa sinh trưởng thường có tính chọn lọc cao và chỉ tác động đến một số loại cây cụ thể. Việc lựa chọn chất điều hòa phù hợp là rất quan trọng để đạt được hiệu quả mong muốn.
Việc áp dụng các nguyên tắc trên sẽ giúp tối ưu hóa sử dụng chất điều hòa sinh trưởng trong nông nghiệp, từ đó mang lại hiệu quả cao và bảo vệ môi trường.
FAQs: